دیابت نوع ۲ یکی از شایعترین بیماریهای مزمن است و اغلب بهتدریج ایجاد میشود. افرادی که اضافهوزن دارند، سابقه خانوادگی دیابت در والدین یا خواهر و برادر دارند، در دوران بارداری دچار دیابت بارداری شدهاند یا قند خون آنها در آزمایشها «مرزی» گزارش شده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. این عوامل تنها نمونههایی از شرایطی هستند که احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش میدهند.
دیابت درماننشده یا کنترلنشده میتواند مشکلات جدی مانند بیماری قلبی، سکته، نارسایی کلیه، اختلالات چشمی و آسیب عصبی ایجاد کند. حتی وضعیت پیشدیابت نیز با افزایش خطر مشکلات قلبی و عروقی همراه است. با این حال، خبر خوب این است که میتوان از دیابت نوع ۲ پیشگیری کرد یا روند بروز آن را به تأخیر انداخت. هرچقدر دیابت دیرتر شروع شود، احتمال بروز عوارض نیز کاهش مییابد؛ بنابراین حتی چند سال تأخیر در ابتلا، برای سلامت بدن بسیار ارزشمند است.
راهکارهای کاهش خطر ابتلا
برنامههای معتبر علمی مانند برنامه پیشگیری از دیابت نشان دادهاند که تغییرات سبک زندگی نقش کلیدی در پیشگیری از دیابت نوع ۲ دارند. سه اقدام اساسی عبارتند از:
کاهش وزن
کاهش وزن ملایم، بین ۵ تا ۷ درصد وزن اولیه، میتواند شانس ابتلا به دیابت را بهطور چشمگیری کاهش دهد. به عنوان مثال، فردی که ۹۰ کیلوگرم وزن دارد، با کاهش حدود ۶ کیلوگرم وزن میتواند بهطور قابلتوجهی خطر ابتلا را کم کند. ادامه کاهش وزن تا رسیدن به شاخص توده بدنی مناسب، نتیجه مؤثرتری خواهد داشت.
افزایش فعالیت بدنی
فعالیت بدنی منظم باعث بهبود عملکرد انسولین و کنترل بهتر قند خون میشود. توصیه میشود حداقل پنج روز در هفته، روزی ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی با شدت متوسط مانند پیادهروی انجام شود. افرادی که به فعالیت عادت ندارند، بهتر است با مشورت پزشک، برنامه را از شدت کم شروع کرده و بهتدریج آن را افزایش دهند.
انتخاب الگوی غذایی سالم
مصرف غذاهای ساده و کنترل مقدار کالری مصرفی روزانه نقش مهمی در پیشگیری از دیابت دارد. کاهش مصرف چربیهای ناسالم و خوراکیهای شیرین، افزایش مصرف سبزیجات و پروتئینهای سالم و جایگزین کردن نوشیدنیهای شیرین با آب از اقدامات مهم این بخش هستند.
همچنین در برخی افراد، پزشک ممکن است مصرف داروی متفورمین را برای کاهش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ توصیه کند. این موضوع باید فقط پس از ارزیابی وضعیت بدنی توسط تیم درمان انجام شود.
پیشدیابت چیست و چرا مهم است؟
پیشدیابت زمانی رخ میدهد که قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد اما هنوز به اندازهای نرسیده باشد که دیابت تشخیص داده شود. این وضعیت یک هشدار جدی است، زیرا اغلب افراد مبتلا به پیشدیابت، بدون هیچ علامتی، در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دارند. بسیاری از کسانی که پیشدیابت دارند، از وضعیت خود بیاطلاعاند؛ زیرا تنها از طریق آزمایشهای دورهای میتوان آن را تشخیص داد.
برای افرادی که پیشدیابت دارند، همان تغییرات سبک زندگی یعنی کاهش وزن، افزایش فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی کمکالری، در پیشگیری یا به تأخیر انداختن دیابت نقش اساسی دارد.
پیشگیری پس از دیابت بارداری
دیابت بارداری نوعی دیابت است که در دوران بارداری رخ میدهد و اغلب پس از تولد نوزاد برطرف میشود. با این حال، زنانی که دیابت بارداری داشتهاند، در ۵ تا ۱۰ سال آینده بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. علاوهبراین، فرزند آنها نیز در آینده ممکن است بیشتر در معرض چاقی یا دیابت قرار بگیرد.
این افراد باید حدود ۶ تا ۱۲ هفته پس از زایمان آزمایش قند خون انجام دهند. اگر نتیجه طبیعی بود، بهتر است هر سه سال یکبار این آزمایش تکرار شود. رعایت سبک زندگی سالم، فعالیت بدنی، تغذیه مناسب و در صورت نیاز، مشورت با پزشک درباره مصرف متفورمین، اقدامات مهم برای کاهش خطر ابتلا در این دوران است. همچنین شیردهی میتواند به کنترل وزن مادر و حفظ سلامت بیشتر او کمک کند.
جمعبندی
دیابت نوع ۲ اغلب قابل پیشگیری است. حتی تغییرات کوچک در سبک زندگی، اگر بهصورت مداوم و پایدار انجام شوند، میتوانند نتایج بزرگ و مؤثری ایجاد کنند. کاهش وزن ملایم، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی منظم و بررسیهای دورهای قند خون، ابزارهای اصلی برای به تعویق انداختن یا جلوگیری از ابتلا به این بیماری هستند. آگاهی و اقدام بهموقع، کلید حفظ سلامت طولانیمدت است.
